Дагары нагамі

Пашча разявілася, і туды запоўз цягнік.

Грукаталі колы і зубы, і было адчуванне, што знаходзішся на нейкім сталеліцейным заводзе.

Крывы са свістам выдыхнуў і здолеў устаяць на нагах, хаця яго так і цягнула да зямлі, нібыта магнітам. «Праклятая гарэлка», – працадзіў скрозь зубы Крывы.

– Зімой цюлені прымярзаюць да колаў аўтамабіляў, – сказаў Гарыныч.

– Гарыныч, – сказаў я. – Мне здаецца, што твой нос на марозе прымёрз да рыльца бутэлькі. Яшчэ трошкі – і сапраўды ў бутэльцы будуць плюхацца цюлені.

– Я – тваё сумленне! – раптоўна зароў Гарыныч і моцна ўчапіўся ў мяне. Здавалася, што ён хоча вытрасці з мяне словы прабачэння.

– Я сам сусам! – адказаў я. – Яшчэ ўчора я быў перакананы, што мне жывецца горш за гномаў! Цяпер я ўпэўнены, што я абраны герой! Мой лоб – ціхая гавань для караблёў!

– Я ем свой хлеб не дарма! – праравеў Гарыныч і з усяе моцы штурхануў мяне.

Я не ўтрымаўся на нагах і паваліўся на бетонныя пліты.

Крывы п’яна зарагатаў.

– Вы – дурні! – крычаў ён. – Я самы сумленны баклажан на свеце!

– Вы тут што, траўкай забаўляецеся? – раптам перапытаў невядомы барадач. Ад барадача падымалася пара, нібыта ён выслізнуў з парыльні. Ягоны чырвоны твар перасякалі жоўтыя шнары. Ён нечым нагадваў чалавека з іншай планеты.

– Вы, пэўна, іншапланетнік, – сказаў я і паспрабаваў устаць. Ногі ледзь слухаліся.

Міма праракатаў трамвай.

Невядомы нават не ўсміхнуўся і паведаміў:

– Усіх вас.

– У сэнсе? – не зразумеў я.

– І не шкадуючы, – дадаў невядомы.

Крывому гэты дыялог не спадабаўся:

– Валі адсюль, дзядзя, – упэўнена пажадаў Крывы.

– Я люблю футбольныя гульні, – падключыўся Гарыныч.

– Думаю, што сябры маюць рацыю. Валі адсюль, барадач. Мы цябе не ведаем, і нам не падабаюцца таемныя пажаданні.

– Ніякіх таемнасцяў. На свеце скончылася свята. Цяпер толькі адрыжкі і сумныя пацалункі на развітанне. Верыш не верыш, але мусіш жыць па законах гэтай тэрыторыі. Мы – першыя.

– Ы-ы-ы-ы-ы!!! – зароў раззлаваны Гарыныч. – Я магу балюча ўдарыць!

– Я і кажу, сонца закацілася на захад. Выратавання няма. Гучыць гонг лёсу. Грып скасіў сёлета лепшых. Мы паміраем.

– Прыбярыце гэта ідыёта! – залямантаваў Крывы. – Я зараз яго прыдушу!

– Здохла, – адказаў барадач. – Здохла. І выплюнула. Засохла. Ляжыць непрыкметна і смярдзіць. Немагчыма трываць.

Мы, не згаворваючыся, кінуліся на барадача. Крывы ўчапіўся ў бараду, Гарыныч – у валасы, я – за куртку.

Хрып, крык, слёзы і пляўкі.

І раптам барадач паведамляе:

– Я – за восень!

Мы аслупянелі і выпусцілі дзіўнага барадача. Нібыта экзатычную рыбіну. А ён гэтага толькі і чакаў. Фыррр! І хутчэй ад нас да трамвайных рэек. І – хлоп! Заскочыў у нару трамвая. І махае нам адтуль жоўтай далонню-плаўніком. Сядзіць за шклом быццам не барадач, а ягоны прывід. І гэты прывід махае рукой. І паказвае нам непрыстойныя жэсты. Ах ты, сволач!

Трамвай паведаміў:

– Учора падаражэў праезд! Зайцаў ловім на салодкае і потым пускаем на каўбасу! Так што не жартуйце са мной, хлопчыкі!

Калі ў гэтай краіне напаткае цябе шчасце? Ніколі! Дык мо хоць некалі? Не-а, і не спадзявайся. Паглядзі, паглядзі, расшпілі фіранкі, вытыркні нос за дзверы кватэры! Магчыма, нешта і здарыцца станоўчае. Пустая бутэлька праляціць над галавой і цябе, так і быць, не зачэпіць. Мент, нібыта пералётная птушка, таксама праляціць над галавой і нешта пракурлыкае і памахае добразычліва агромністай рукой. Галоўнае своечасова адпаўзці, вывернуцца. Каб цябе не аглушылі і не зачапілі. Не дай божа – не ўзнагародзілі дзяржаўнай прэміяй!.. Па прыступках, па прыступках – выпаўзці змяюкай на паветра, агледзецца і хутчэй да мяжы!.. Да мяжы нашай з вамі свядомасці. Дзе няма гэтай рэчаіснасці. Так-так. Туды, дзе гэты дзікабраз не тыркаецца сваімі голкамі і не нюхае вашы кеды.

* * *

Я паглядзеў фільм «Любоў і нянавісць у Лас-Вегасе». І задумаўся пра сваё жыццё.

Выпіў. Тады на наступны дзень ты абавязаны напісаць некалькі старонак тэксту. А калі гэтага не зрабіў, значыць не апраўдаў давер. Мне складана ўявіць пісьменніка цвярознікам. Нейкі ён не сапраўдны тады. Быццам ненатуральны. Сумнае жыццё і сумныя кнігі. Жыць трэба напоўніцу і пісаць гэтаксама. Гэта не аксіёма правільнасці, не дай божа, але тым не менш.

– Дык мо наогул пасадзіць цябе ў бутэльку? Сядзі там і булькай. Мне часам здаецца, што ў цябе замест крыві плёскаецца каньяк. Твае недасканалыя формулы – усяго толькі няўдалае апраўданне сваіх учынкаў.

* * *

Калі я напіваюся, я раблю неверагодныя рэчы. Мяне не пазнаць. Па-першае, я выцягваю з шафы агромністую валізу і хаваю туды галаву капітана Барады. Далей я выбягаю з дома, бяру таксоўку і еду ў казіно. Па дарозе я яшчэ даганяюся каньяком. Я магу і не даехаць. У кожнага пакалення ёсць свае культавыя месцы. Да такіх месцаў прыглядаюся і я. Так можна заруліць і на Зыбіцкую і спусціцца ў нетры бара «Дно».

Але спачатку пра казіно. Вы ўяўляеце, як я сядаю граць у рулетку? Бо пад сталом ляжыць валіза з галавой Барады. І адбываецца наступны дыялог:

– Ну што, колькі паставім на суседзяў?

– Анічога не паставім! Дапівай свой каньяк, даядай цытрыны і валі дахаты! Да жонкі! Да дзіцяці! Валі, кажу! Усё роўна ты банкрут. Яшчэ некалькі ставак – і ты ў пралёце!

– А ты такі-разгэтакі спецыяліст дзяўбаны. Куды ж ты падзеў сваё цела, недароблены?

Валіза пачынае падскокваць і нецэнзурна лаяцца. Круп’е падазрона на мяне паглядае. Я б’ю нагой па валізцы.

– Калі ты зараз не супакоішся, я цябе з капустай замарыную, – абяцаю я.

ЧАСТКА НУЛЯВАЯ, ЯКАЯ ВЫТЫРКНУЛАСЯ З БОТА П’ЯНАГА ШПІЁНА

– Лашара, ты ж затэрыразаваў жыхароў гэтага дома!

– Стараюся! Гы-гы.

Я ўсміхнуўся. Потым прыбраў з твару ўсмешку і схаваў у кішэні. Дзень быў пахмурны. Не доўга думаючы, я адкруціў і пару пальцаў, потым ногі і папоўз да шафы. Забраўся ў яе. І з палёгкай уздыхнуў. Дробнагабарытны. Заснуў.

Сон накаціўся. Нібыта шторм. Ён чакаў мяне, гэты сон. П’яны і цяжкі. Здавалася, што я ў сюррэалістычным сіропе. Цікава, як можа выглядаць сюррэалістычны сіроп? Неба было цьмяным, амаль чорным. У вялікіх навальнічных хмарах. Гмахі нахіляліся над галавой, валіліся. І здавалася, што жыццё беспрасветнае. Я пачаў разважаць пра каштоўнасці. І тут жа сябе спыніў. Ну якія могуць быць у мяне каштоўнасці? Нават смешна. Мая каштоўнасць – гэта бясконцая дарога, якая зліваецца са змрочным небам. Гмахі і бетонныя пірагі гарманіруюць з маім светаўспрыманнем.

паміж радкамі, запісанымі падчас кашлю лектара, я вылоўліваў птушак, якія хаваліся ў каве. Даводзілася браць лыжку і бразгаць у кубачку. Птушкі, нібыта мініяцюрныя цюлені, выскоквалі ў суседскі кубачак, дзе плюхаліся, фыркалі і палохалі калег. Па стале качаўся бублік. Зрэшты, зрэдчас адпіваючы кавы, ты разумеў, што не ўсе птушкі паспелі збегчы, бо яны казыталі горла, пішчалі і, верагодна, патрабавалі свабоды. Адрыгваючы, ты прызнаваўся ў тым, што паглынальнік музыкі, і дэманстраваў пуза, якое гудзела, нібы вулей, бо там, апроч кавы і птушак, магчыма, былі і жабкі, саранча і пэўна шмат якія інсекты…

цягнік грукоча і хочацца спаць, але нельга.

– Ты ўжо мусіш піць гарбату, – сказаў праваднік. Выглядаў праваднік на капыл цацачнага салдаціка, выплаўленага з волава. І ён быў з адной нагой. Неверагодна! Першы раз у жыцці мне сустрэўся праваднік без нагі! Але што гэта быў за праваднік?!! Ён круціўся ваўчком. Быў нейкім гнуткім і ўчэпістым, нібыта малпа. Здавалася, што гэтаму чалавеку хапіла б і адной рукі – настолькі ён быў рухавым і спрытным. Было і нешта яшчэ, што ўражвала пры поглядзе на правадніка. На ягоным твары трое ў фуфайках пілі гарэлку і гралі на гармоніку. Прычым тут жа яшчэ двое ў піжамах пілавалі дровы. А яшчэ побач тлустая баба гатавала яечню. Калі пачало падгараць… я не вытрымаў і паспрабаваў спыніць гэтую жыццёвую какафонію:

– Гарыць! – залямантаваў я. – Гані гэтых сябрукоў прэч!

– На заводзе людзі плавяць руду, – адказаў праваднік. – А вы тут п’яце гарбату і робіце недарэчныя заўвагі!

У гарбаце варушыўся руды мураш, і ён таксама крыкнуў:

– Вы тут п’яце гарбату і не заўважаеце простых дальнабойшчыкаў! Трэба асцярожна ўжываць гарбату! Асабліва ў вагонах! Гэта вельмі небяспечная справа.

цягнік ператварыўся ў вусеня. Я хацеў злавіць яго ротам. Адчуваў сябе карпам. Згадваў пра тое, што люблю лавіць рыбу голымі рукамі. Гы. Цягнік растаптаў мае рэбры.

я адступіў і ўпаў.

«Усё – каюк», – пранеслася ў галаве. Але я ўсё ляцеў і ляцеў ды ніяк не мог упасці. «Дзіўна, – думаў я. – Здаецца, я не ем галюцынагенных грыбоў».

– Затое яны ядуць цябе, – сказаў мухамор.

Я прыгледзеўся. Побач са мной ляцеў Майкл Крывы, і ягоны твар быў чырвоны і ў плямах. Мухамор!

Я заплюшчыў вочы і сказаў: «Мухамор-мухамор, я дыму не ем! Адпусці маю душу – вярні рэальнасць». «Гы-гы, – засмяялася рэальнасць. – Я тут лячу побач – трымай мацней,
каб не збегла».

І праўда, побач з Майклам ляцеў кебаб – такі вялікі і рэальны. «Зараз-зараз», – пагадзіўся я і паспрабаваў злавіць таямнічы кебаб. А ён, сволач, добра запёкся, выслізгвае, не даецца. Плюецца гарчычным соусам.

Голас соуса: «Я – соус. Я хачу быць самастойным! Жалься мне – і, можа, я табе дарую!»

Я прыглядаюся, а там, у соусе, сядзіць мой закляты вораг – Бельгон Белагонны, ці папросту ў народзе – Пельпень Пышнабровы!

* * *

Менск заціхае даволі рана. Горад, чый подых атручаны паліцэйскімі мігалкамі, кадэбэшным шэптам, п’янымі позехамі рабочых са шматлікіх заводаў. Горад з цьмяным мінулым і з цьмянай будучыняй. Горад-прывід. Горад-інвалід. Ужо няма веры ў гэтыя шырокія праспекты, ужо няма той гераічнай песні ў гэтых каменных шыротах. Здаецца, паветра тут атручанае і працятае няўлоўным паралітычным газам.

– Пі не пі – лепшым не станеш, – сказаў Крывы і ўсміхнуўся.

– Я ведаю цудоўнае казіно – можа, зазірнем? – прапанаваў я.

– Не веру я ў гульню з аўтаматамі.

– Ну чаму з аўтаматамі? Я якраз прапаноўваю згуляць у рулетку.

– Рулетка можа быць электроннай.

Рулетка круцілася, і разам з ёй замест шарыка бегала штучнае вока. Нешта было жудаснае ў гэтым відовішчы. Лічбы перабягалі, нібыта адлічваўся старт ядзернай ракеты.

Першая мазгавая атака:

У сераду я выйшаў з хаты і падумаў, што сэнсу існавання няма аніякага. Усё брыдка. І мне надакучыла.

Прычым не істотна, п’еш ты ці не п’еш. Колешся ці валяешся абдзяўбаны пад лесвіцай. Жыццё ідзе дзіўнымі зігзагамі. І самае прыкрае, што мы заангажаваныя на побыце. Ён для большасці – арыенцір жыцця. Я не здзіўлены. Абывацелі калі не голасна, дык шэптам заяўляюць, што іх культурныя каштоўнасці – гэта каўбаса і ўнітаз.

бярэш малаток і прыбіваеш да падлогі гэты партрэт

вусы вытыркаюцца з партрэта, нібыта жывыя. Ты выцягваеш з кішэні грабеньчык і спрабуеш расчасаць гэтае чорнае валоссе. Потым яго прылізваеш. Ні халеры не атрымоўваецца. Тырчаць, нібы калючы дрот.

Аднекуль выпаўзае дзядзька. У вас узніклі правільныя асацыяцыі; сядзіш у пакоі адзін, а тут, нібыта змяюка, – нейкі выпаўзень. Такі яшчэ досыць малады выпаўзень. Недзе трыццацігадовага ўзросту. Гэты дзядзька ў гарнітурчыку, у гальштуку. Твар – пырскі дажджу. Складаецца адчуванне, што пратрэш яго ашмёткам – і ўсё змыецца незваротна. Будзе страчаны чалавек назаўсёды. Гэта як забруджанае шкло ці люстэрка – дыхаеш, плюеш і сціраеш рукавом. Дык вось. Гэны выпаўзень вузіць вочы і кажа:

– Ну і якога хрэна ты расчэсваў яму вусы?

Здавалася, што жонка лобзікам выпільвае ў галаве дзіркі.

– Ыгы-ыгы, – кажаш ты.

Ты ўяўляеш, як Галава танчыць на чырвоных вуглях. Пішчыць і хныкае.

– Ну, не плакай, вушастая… Выратуем.

Потым галава цяжка ўздыхае.

Сэнс пытання ў тым, што калі. А калі невядома. Магчыма, у панядзелак ці аўторак. Чаму? Ды таму, што варта. Бо ветру няма і сонца свеціць. Вось так і адбываюцца зрухі ў нашым жыцці. Без наплываў магмы. Кропкава. Змеяў павыкідалі ў сметніцу.

Другая мазгавая атака:

– І колькі можна? – я ўжо стаміўся чакаць.

Я паглядзеў на медузу – нешта мне не падабалася ў ейным колеры.

– Бл., – сказаў. – Якая бл. гэтая ваша заліўная рыбіна!

Я сеў у машыну. Так. Счапленне, тормаз, здымаем з ручніка, уключаем першую перадачу. Счапленне… Газ!.. інакш заглухне. Анічога не пераблытаў? Бл. Бл. Бл. Не – здаецца анічога не пераблытаў.

Машына была яшчэ тая звяруга. Трыццацігадовай даўніны. Матор без газу быў не маторам

Ззаду захіхікаў брыдкі

Барада задумаўся і запісаў: «Я – кубік-рубік. Мой настрой – у залежнасці ад надвор’я – сіні, чорны, чырвоны, белы. Трушчу цела і ягоныя квадрацікі складаю ў шкатулку. Я – біг-мак. Я жару сябе і пукаю глуха і непрыгожа. Гэта як жыццё з маім любімым лысым дыктатарам. Я – біг-мак. Я – кубік-рубік. Я – вадасцёкавая труба для блявоціны. Я – сусвет і я – пустэча. Кубік-рубік і біг-мак грукочуць музыкай каменных прэрый. Музыкай чыстай смерці».

Пстрыкнуў пальцамі. І з неба апусціўся чалавек з вялікім шарам.

– Што трэба? Добры настрой? Няма праблем – вось табе марозіва, вось табе шатландскі віскі, вось табе карона і вось табе спартовы аўтамабіль. Чаго яшчэ жадаеце?

– Жадаю танцы ў адзіноце, каля вогнішча на бязлюднай выспе.

– Жадаеце? Калі ласка – атрымайце!

І вось ужо чалавецтва ператварылася ў далёкі міф. Вакол – зорнае неба, вогнішча, крыкі начных і нябачных птахаў. І ты – танчыш і равеш на ўвесь свет. Равеш, і аніхто цябе не спыняе. Бо няма каму! Гэтая свабода. Дык чаго вы жадаеце? Аўтамабіль, залатую карону, віскі, марозіва, шакаладу ці проста маленькі глыток паветра свабоды на бязлюднай выспе?!! Га?!!

* * *

– Гары, ён здаў! – крычаў нехта зверху. – Гэта неверагодна, але гэта факт!

Голас напаўняўся п’янай сілай. Гучалі ноткі цёплага віскі і летняй ліпкай газіроўкі. Голас аплятаў усё сваім павуціннем.

– Гары, ён здаў! Гэта неверагодна! Як ён будзе кіраваць?!! Гэта ж самазабойца. Ён жа пацалуе першае дрэва! Гары, я не веру ў ягоныя здольнасці! Мо ён сапраўды прыдбаў тыя дакументы?!! Га? Гары? Паглядзі, у ягоных вачах свецяцца купюры! Ён жа хабарнік! Гары! Гары! Дрэвы са мной салідарныя – яны махаюць галінамі, яны скідваюць ад злосці сваё лісце!

* * *

Уверх – уніз. Паралельна. Уздоўж і ўпоперак. Назаўжды. Прыбяры! Рыба-меч – наперад! Зрэзаць гальштукі! Зрэзаць сосны і дубы! Бы кабы – грыбы! Грабі!

* * *

Я – дырыжор. Лес – гнуткія і пругкія струны. Дакранаюся да верхавін – чую грук дзятла і гудзенне мачтавых соснаў. «Учора мы забілі пчаляра!» – крычыць пугач. Рэхам: «Забілі! Забілі!» Зноўку дакранаюся да верхавін – здаецца, тысячы гітар раздзіраюць цішыню. «Навошта мы забілі пчаляра?!!» Рэхам: «Навошта?!! Навошта?..»

* * *

Запыленыя нетры навальваюцца на плечы. Няхай тут растуць ананасы і бананы. Запальваю святло на гары і разумею галасы цацак. Галасы гучаць як свідравальнай машынкі. Пацалункі атрымліваюцца мёртвымі і патыхаюць рыбай. Я надзьмуваю вялікі жоўты шар і праціраю акуляры. У гэтых акулярах свет выглядае ружовым. І я не магу зразумець, падабаецца мне гэта ці не? Фары асвятляюць квадратных людзей. І здаецца, што на небе распускаюцца кветкамі ракеты.

* * *

Не хочацца пра тэракты, не хочацца пра крэматорыі. Тут пахаваная дзяржава, тут – золата ў трунах, не патрэбнае нават пацукам. Не хочацца ламаць зубы.

Маленькія прэзідэнты, канцлеры, дыктатары, дэпутаты і ўсялякая чынавенская шушамець – усё гэта плюхаецца ў катле. Ты падліваеш смалы. Ярка гарыць агонь. Спёка. Ты п’еш. Усміхаюцца два буслы. Ты п’еш, ты цэдзіш гаркавыя кроплі. Глядзіш на чырвоныя языкі. На журавінавыя галовы, якія тырчаць са смалы. У гэтым клёкаце. У гэтую спёку. У гэтым настроі ты чытаеш кнігу. Кнігу пра менеджмент.

Першы чытач быў хударлявы і бледны, з прычоскай а-ля «меч вікінга», з залатымі зубамі, з сярэбранай завушніцай у вуху, у тыльняху, і ён бясконца напяваў песеньку: «Першай справай самалёты… ну а дзеўчыны… а дзеўчыны потым…» Першы чытач выйшаў у вакно і пераўтварыўся ў дырыжабль. Гэта было паласатае паветранае судна.

Другі чытач быў жоўтым і са шматлікімі кропкамі па твары – з рабаціннем. Ён прыкідваўся дэндзі – на ім быў чорны гарнітурчык і чорны матылёк, пантофлі бліскалі, нібыта халадзец. Калі ён запальваў цыгару, з’яўлялася белая аблачына дыму. Калі ён размаўляў, здавалася, што побач не чалавек – завадная лялька. Ягоныя паліраваныя зубы выдавалі штучнасць і ненатуральнасць усяго існага. Хацелася ўзяць рашпіль і дапрацаваць робата.

Другі чытач выйшаў праз дзверы і стаў гаўкаць.

Трэці чытач нагадваў малпу. Здавалася, што на твары няма вольнага месца ад валасоў. І ён быў надзвычай нервовым; махаў бесперапынна рукамі. Вочы былі падобныя да секундамераў – круціліся, нібыта шалёныя. Апрануты ён быў вельмі дзіўна – нейкі руды камбінезон і сіняя пластыкавая каска.

Трэці чытач узяў цясак і расшастаў паветра сваёй злосцю. І цясак блішчэў быццам люстэрка.

Чацвёрты чытач – у валасах матылькі. Нос моркаўкай. Бровы – драпежніцкія нажніцы. Рукі – хвасты рыбіны – плывуць. Усмешка падобная да бетоннага моста. І вопратка як у медбрата – шапачка і белая піжама.

Чацвёрты чытач распрануўся да майткоў і пачаў танчыць.

Пяты чытач уехаў на бульдозеры. Ягоны твар свяціўся радасным семафорам. Чытач быў у сіняй форме. З неба падалі не зоркі – светлякі. Чытач заспяваў, нібыта оперны саліст. Птушкі заціхлі, людзі спалохана азіраліся, здавалася, што нават бульдозер заглух.

Шосты чытач бесперапынна грыз булачку. Ягоная даўгая шыя нагадвала белую калону. Казліная бародка сцвярджала, што ейны ўладальнік прэтэндуе на інтэлігентнасць. У перапынках паміж жаваннем ён галасіў і ўздыхаў. На чытачы быў спартовы гарнітур і тапачкі, падобныя да янотаў. Калі пачуліся параходныя гудкі, чытач узышоў на карабель і памахаў на развітанне рукой.

Сёмы чытач у шаленстве разарваў кнігу зубамі. Я прыгледзеўся. Нешта было нязвыклае ў гэтым сёмым. Ну, радзімкі і шнары не здзіўлялі. А вось кідалася і гіпнатызавала адзінокае вока, якое было ў цэнтры твару, над носам. Так! Гэта быў цыклоп!.. Жоўтае вока пазірала на мяне не злосна – у ім было пытанне даследчыка. Гэты сёмы быў не простым чытачом – ён хацеў прэпараваць, ён меў вялікае жаданне да вывучэння.

Я люблю кожнага з вышэйпералічаных – усе індывідуальныя. Усе неверагодныя! І вас значна больш за лічбу сем! Прынамсі я ў гэта веру! Веру – у сто першага чытача!

– І што, дзе кульмінацыя? – запытаў мяне сто першы чытач. Чытач быў грузным, часта дыхаў і хапаўся пухлымі рукамі са сэрца. Па ўсім было бачна, што яму кепска.

– Я пытаюся: дзе кульмінацыя?!! – ужо крычаў ці хрыпеў таўстун. – Што так паэтычна ўсе і распаўзуцца па сваіх норах?!!

– Не! – узравеў раззлавана я. – Не паспеюць!!!

* * *

Генерал атрутна заўсміхаўся, падышоў да пульта і, доўга не думаючы, націснуў на вялікую чырвоную кнопку. Загрымела, заклекатала. «Першая пайшла», – працадзіў скрозь зубы генерал і зняў фуражку. Першая ракета накрыла адзін з гарадоў Заходняй Еўропы. «Другая пайшла», – паведаміў генерал, зноўку націскаючы на кнопку. «Трэцяя пайшла»…