Мiн.культ­уры­ра­ру…

Цытаваць, уяўляць і проста фантазаваць нікому ніколі не забаранялася, таму і вокладка першага нумару адразу прымушае пільна ўгледзецца, назва часопісу выклікае дваістае пачуцьцё, нібыта цябе спужалі падчас злачынства.

У сучасным культурным асяродзьдзі не хапае разнастайнай мастацкай прозы, дыскусіяў вакол літаратурнага працэсу, і таму нам усім вельмі неабходны новы, малады і амбітны праект – такі, як «Мінкульт».

Для кожнага такое простае і звыклае слова «мінкульт» загучала гэтак па-рознаму.

Хтосьці ўбачыў тут тролінг бюракратыі, хтосьці сьціпла вырашыў, што гэты часопіс будзе банальна зьнішчаць высокую культуру, хтосьці абураўся, што часопіс займаецца прапагандай, але не сказаў, прапагандай чаго, а некаму падалося гэта ўсё нават абмежаваньнем беларускай прозы сталіцай: «Мінская культура».

Няхай будзе як мага больш цытаваньняў, прачытаньняў, дыскусіяў і проста добрай прозы, якую варта было б разьмясьціць на старонках новага часопісу.

Усе памятаюць неверагодную «Макулатуру», і казаць, што гэта працяг таго самага часопісу беларускае прозы і мастацтва – немагчыма, але варта адзначыць, што і «Мінкульт» вырас не на пустым месцы, бо трэба было набрацца досьведу, навучыцца ствараць і ўладкоўваць пад адной вокладкай досыць розныя і спрэчныя тэксты ад аўтараў, якія часам адзін аднаго ня любяць і прамаўляюць гэта альбо ўголас, альбо ўпотай, дзесьці на рагу кнігарні й пункту прыёму шклатары. І ў нас атрымалася: каманда «Мінкульту» прафэсійна і аб’ектыўна выйшла на той узровень стварэньня часопісу, калі ніводнага слова ня выкінеш, ня тое што аўтара.

Зьмест і тэматыка «Мінкульту» – вольныя, у першым нумары мы пакуль што думаем толькі пра якасьць тэкстаў, але пазьней, з новымі выданьнямі, пачне зьяўляцца тэма, і гэта будзе цікава ўсім нам.

Наш фармат, прабачце – «Фармат!», абсалютна не фарматны, мы адкрытыя ўсяму ў сьвеце, свабодзе творчасьці і волі думкі, мастацкай непаўторнасьці ды яркасьці, для нас кожны тэкст – гэта спачатку акт мастацтва, а ўжо потым – фармальнасьці кшталту правапісу ды іншага, бо ўзроўню мастацкасьці не існуе ў прыродзе. Немагчыма знайсьці правілы, формулу або разьлічыць штосьці, што стварае чалавек, бо заўжды кожны тэкст, карціна, пэрформанс будуць вынікам сумы «π» у квадраце, са сваім доўгім хвастом хібнасьці... Бо ідэалу не існуе, а толькі межы, якія ствараюць самі людзі, асабліва тыя, што сьвята вераць у сваю праўду, якая можа быць усяго толькі прывідам, які падпарадкоўваў тых самых бязглуздых выконваць загад, працу: «Я рабіў сваю работу, свой арбайтэн».

Часопіс супраць цэнзуры, супраць любых камітэтаў, якія спрабуюць кантраляваць мастацтва.

Вашай увазе «Мінкульт»: вялікі, цёплы і духмяны, з процьмай старонак чыстай прозы, задавальненьня, інтэлектуальнай оргіі ды простага каханьня для душы.

Сяргей Календа
Мінкульт
2018

Міністэрства цэнзуры

Шчыра запрашаем на старонкі другога «Мінкульту»! У нас ізноў пятнаццаць аўтараў, пятнаццаць тэкстаў, сярод якіх п’еса Жэні Клёцкіна, эсэ Паўла Абрамовіча і пачатак раману Ўладзіслава Ахроменкі «Нясьвіская крыза», які будзе працягвацца друкавацца часткамі ў наступных нумарах.

«Мінкульт-2» стаўся сымбалічным для дарагога майго сябра Славы, які за два дні да сьмерці даслаў у часопіс незакончаную кнігу і сказаў, каб я на свой густ выбраў кавалак для публікацыі. Але я вырашыў надрукаваць усё, што ён мне даслаў.

Выданьне пашырае свае межы, магчымасьці, такім чынам мы застаёмся з той жа канцэпцыяй «толькі прозы», але акрамя апавяданьняў мы пачалі разглядаць розныя жанры, кірункі, экспэрымэнты. Гэта разнастаіць часопіс і пашырыць аўдыторыю.

Я люблю, калі тэкст, апавяданьне, гісторыя, п’еса, артыкул прымушае разважаць не адзін дзень. Мне прыемна праводзіць час у думках пра тое, што я прачытаў, гэта для мяне ўзровень якасьці.

Так у другім нумары я шмат думаў над эсэ Паўла Абрамовіча, у галаве засталіся цікавыя выявы, як быццам успаміны ад апавяданьняў Тані Скарынкінай і Веры Філенка. І я быў доўгі час у захапленьні ад п’есы Жэні Клёцкіна… Вінцэсь Мудроў і Віктар Шніп былі як пагружэньне ў дасьледаваньне глыбокіх ісьцін…

Я магу кожны тэкст «Мінкульта-2» назваць, узгадаць падрабязнасьці, пагутарыць пра яго, бо літаратура для мяне – вялікая частка жыцьця.

На старонках часопіса сустракаюцца такія розныя аўтары, як Дзіма Калейчык і Павал Касьцюкевіч, Уладзіслаў Ахроменка і Лена Глекава, і гэта добра паказвае, наколькі разнастайная бывае літаратура, як па-іншаму можна пісаць. І як цікава гэта бывае. Насамрэч усё пачалося яшчэ ў часопісе «Макулатура», калі ў адным нумары былі надрукаваныя аўтары, амаль што ворагі адзін аднаму, але гэта іх нават памірыла.

Другі нумар «Мінкульту» ўздымае пытаньне цэнзуры. Падчас працы ў Вэнтспілсе я задаў тры пытаньні творцам з розных краін: Джорджу Муру, Тэмі Армстранг Мур, Івану Зрынушычу, Уладзіміру Тымчуку, Гундэзе Грынума, Льву Навумаву і Томасу Падхостніку, і вось што атрымалася.

Пытаньні:

1 Ці патрэбная мастацтву цэнзура?

2 Урад вашай краіны кантралюе або падтрымлівае мастацтва і літаратуру?

3 Як мастацтва і літаратура могуць зьмяніцца ў будучыні?

Джордж Мур

(амэрыканскі і канадзкі паэт)

Першае пытаньне: «Ці патрэбная мастацтву цэнзура?». Мяркую, гэта няпростае пытаньне, але на яго ня так складана адказаць. Адказ – не. Цэнзура азначае неабходнасьць пэўнага кантролю «каштоўнасьці» твору або меркаваньня звонку. А мастацтва (калі яно добрае) акурат мае на мэце вырвацца па-за межы існай сыстэмы меркаваньняў. Таму цэнзар ніколі ня можа быць сябрам пісьменьніка ці мастака. Варта ўзгадаць Джэймса Джойса і судовы працэс над ягоным «Улісам». Або Алена Гінзберга і цэнзурныя войны за ягоны «Рык». Калі цэнзар і робіць нешта канструктыўнае, дык хіба падвышае дасьведчанасьць грамадзкасьці ў галіне мастацтва. У нас у ЗША ёсьць тыдзень кнігі (ён ладзіўся, здаецца, акурат у мінулым месяцы), які называецца «Тыдзень забароненай кнігі» і прысьвечаны ўсім кнігам, што былі забароненыя ў мінулым. Кнігі цэнзуруюць празь невуцтва або палітычныя матывы. Але па іроніі лёсу цэнзура заўсёды мае адваротны эфэкт. Яна яшчэ больш прыцягвае ўвагу грамадзкасьці да рэчаў, якія мае на мэце прыхаваць.

Другое пытаньне, якое ты задаў, гучыць як «Урад вашай краіны кантралюе або падтрымлівае мастацтва і літаратуру?». На гэтае пытаньне я таксама маю два адказы. Першы мой адказ у якасьці грамадзяніна ЗША – падтрымлівае ня вельмі добра. ЗША ў пэўнай ступені падтрымлівае мастацтва, але праз тое, што ў краіне вельмі шмат мастакоў і пісьменьнікаў, мала хто зь іх атрымлівае гэтую падтрымку. Да таго ж фінансаваньне звычайна атрымліваюць самыя расьпіяраныя творцы, якія ператвараюць мастацтва ў палітычныя маніфэсты, або тыя, хто ўмела сябе прасоўвае. Другі мой адказ у якасьці непастаяннага жыхара Канады – так. Канадзкі ўрад вельмі дбае пра мастакоў, пісьменьнікаў і ўвогуле творцаў. Правінцыі, у тым ліку і нашая, Новая Шатляндыя, таксама даволі добра падтрымліваюць мастацтва. Я нават атрымаў грант ад канадзкага ўраду і змог прыехаць у Латвію. Гэта для мяне мае вялікае значэньне, бо з боку ўраду ЗША я ніколі не атрымліваў такой значнай падтрымкі.

Трэцяе тваё пытаньне: «Як мастацтва і літаратура могуць зьмяніцца ў будучыні?». Гэта добрае пытаньне, але на яго складана адказаць. Мяркую, калі б мы ведалі, як яны могуць зьмяніцца, мы былі б першымі, хто апублікаваў бы свае новыя працы. Мастацтва заўсёды мяняецца, бо варта чаму-кольвечы прыпыніць свой рух, як яно робіцца трохі «ўчарсьцьвелым». Узяць, прыкладам, сюррэалізм, які выліўся ў дадаізм. Заўжды знойдзецца нехта, хто зломіць старыя шаблёны, каб стварыць нешта новае. Але, зноў жа, проста «стварыць нешта новае», як казаў Эзра Паўнд, болей ня ёсьць каштоўнасьцю само па сабе. Навізна таксама можа замінаць мастацтву. Магчыма, мне так падаецца таму, што я пішу ўжо даволі доўга. Але я думаю, што мастацтва ў будучыні будзе грунтавацца на мастацтве, якое жыве побач з намі штодзень. Мне падабаецца думаць шырока. Я ўспрымаю мастацтва як праяву магчымасьцяў, менавіта таму так важная ягоная роля ў самавызначэньні краін і народаў, якія шукаюць свой голас. Але я таксама бачу мастацтва ў якасьці пастаяннай тоеснасьці, таго, што можа існаваць бесьперапынна. Ну, спадзяюся, што адказаў на твае пытаньні. Дзякуй, што спытаў маё меркаваньне.

Пераклад з ангельскае Дар’і Вашкевіч

Іван Зрынушыч

(харвацкі паэт)

1: Я супраць любой палітычнай цэнзуры, асабліва ў мастацтве. Але ёсьць творы мастацтва, якія я б не хацеў паказваць свайму шасьцігадоваму дзіцю (калі б яно ў мяне было), празь іх гвалтоўны ці сэксуальны характар. Таму мяркую, што некаторыя формы абмежаваньня ўзросту слушныя.

2: У маёй краіне няма афіцыйнай цэнзуры і ўрад прапануе мастакам розныя формы фінансавай дапамогі, таму можна сказаць, што ўрад падтрымлівае мастацтва. Вядома, для таго каб атрымаць фінансавую падтрымку ўраду, мастак павінен адпавядаць пэўным эстэтычным крытэрам, а ўсе мы ведаем, што яны могуць быць інтэрпрэтаваныя па-рознаму.

3: Яны ані трохі ня зьменяцца, гэтак жа як не зьмяніліся за апошнія некалькі тысяч гадоў: яны заўсёды будуць пра спробу чалавека падмануць сьмерць.

Пераклад з ангельскае Дар’і Вашкевіч

Тэмі Армстранг Мур

(канадзкая паэтка)

1: У нас у Канадзе не вядзецца пра цэнзураваньне якога-кольвечы мастацтва – пры ўмове, што яно не правакуе нянавісьць і не нясе шкоды для якой-небудзь групы людзей. Творцы інтэрпрэтуюць сьвет, як пажадаюць. Калі ў Канадзе паўстае пытаньне цэнзуры, то гэта часьцей за ўсё цэнзура пасіўнага кшталту: гэта значыць, што, напрыклад, пэўных аўтараў друкуюць ня так часта, як іншых. Гэты аргумэнт часта прыводзяць пісьменьнікі індзейскага паходжаньня, выказваючы меркаваньне, што іх працы публікуюцца ў літаратурных часопісах радзей, чым творы белых аўтараў. Цяпер літаратурныя часопісы часьцяком уздымаюць пэўныя праблемы і складаюць асобныя нумары цалкам з твораў пісьменьнікаў-геяў або «каляровых» пісьменьнікаў і г.д. Было апублікавана некалькі артыкулаў з крытыкай гэтай тэндэнцыі (артыкулы ў асноўным напісаныя белымі мужчынамі:). Але творчая супольнасьць збольшага прыйшла да кансэнсусу, што гэтыя групы мусяць атрымліваць болей увагі. Большасьць пытаньняў, зьвязаных з цэнзурай у мастацтве, тычыцца, здаецца, прадстаўнікоў візуальнага мастацтва, чые працы больш дасяжныя для шырокай публікі, чым творы, надрукаваныя ў невялікіх літаратурных часопісах ды інтэрнэт-выданьнях.

2: У Канадзе шмат арганізацыяў, якія фінансуюць пісьменьнікаў, у тым ліку Канадзкая Рада па мастацтве і мясцовыя мастацкія рады ў правінцыях. Яны падтрымліваюць мастакоў і пісьменьнікаў, фінансуюць міжнародныя рэзыдэнцыі, кніжныя туры і выдаюць гадавыя гранты на праекты. Гэтыя арганізацыі таксама падтрымліваюць і субсідуюць выдавецкую індустрыю, тэатар і г.д. Зноў жа, калі вядзецца пра цэнзуру ў гэтым аспэкце, часам яе прымяняюць, калі некаторыя людзі лічаць, што мастак выкарыстаў дзяржаўныя грантавыя грошы не найлепшым чынам. Але такое адбываецца ня надта часта. Калі ў 1960-х гадах зьявіліся Канадзкая Рада па мастацтве і мясцовыя мастацкія рады, Канада была вельмі кансэрватыўнай краінай, і як мне падаецца, мастацтва ацэньвалася даволі жорстка. Але цяпер у Канадзе ў галіне мастацтва не адбываецца шмат спрэчак. (Можа быць, канадзкаму мастацтву акурат не зашкодзіла б крыху больш вастрыні ды спрэчнасьці.)

3: Я думаю, што мастацтва і літаратура заўсёды зьмяняюцца, і ў цяперашні час гэта адбываецца хутка, як ніколі. Я выдаюся ўжо цягам 20 гадоў, і я бачу вялікую розьніцу ў стылістыцы твораў, якія друкаваліся раней і якія друкуюцца сёньня, а таксама адчуваю розьніцу паміж аўтарскімі галасамі. Цяпер ідзе вяртаньне да трэнду 1960-х гадоў – палітыкі ідэнтычнасьці, але, канешне, з пэўнымі зьмяненьнямі (асабіста мне падаецца, што ня ўсе спробы сёньня такія ўдалыя, як, прыкладам, экспэрымэнты з францускімі ды фэмінісцкімі галасамі ў 1960-х гадах). Таксама выглядае на тое, што ў літаратуры робіцца ўсё больш папулярнай «спавядальная» стылістыка. Хоць зноў жа, я лічу, пісьменьнікам сярэдзіны стагодзьдзя пісаць у «спавядальнай» форме ўдавалася лепш. Але гэта маё пэрсанальнае меркаваньне, і гэтыя тэндэнцыі яшчэ могуць узмацніцца ды знайсьці сваё месца ў сучаснай літаратуры.

Пераклад з ангельскае Дар’і Вашкевіч

Уладзімір Тымчук

(украінскі паэт, перакладчык)

1: Як жа без цэнзуры? Цэнзура вельмі неабходная, яна ёсьць рухавіком мастацтва: многія мастакі атрымліваюць асалоду ад пераадоленьня перашкод, нямала мастакоў межы заганяюць у новыя прасторы выяўленьня творчасьці, шмат мастакоў цэнзура забівае, але не забівае мастацтва. Тут я апускаю пытаньне пра суб’ект цэнзуры.

2: Дзяржава Украіна пакуль што ня ведае, што з мастацтвам рабіць, таму яе пазыцыя – флюгерская: нешта яна падтрымлівае, нешта яна ігнаруе; дзяржава і мастацтва жывуць сваім жыцьцём – часткова – гэта і да лепшага.

3: Яны і далей будуць спрачацца: станавіцца адначасова даступна недаступнымі, кожны зможа ўбачыць, але не спасьцігнуць, цэласнасьць будзе губляцца, і яе будуць шукаць... Наогул галоўны выклік перад мастацтвам і літаратурай у найбліжэйшае стагодзьдзе – гэта, уласна, пошук цэласнасьці.

Пераклад з украінскае Віталя Латыша

Гундэга Грынума

(доктарка філялёгіі, латвійская пісьменьніца)

1: Цэнзура мастацтву не патрэбная, наадварот – супрацьпаказаная, але абавязкова павінна існаваць сур’ёзная і адказная самацэнзура мастака.

2: Латвійская дзяржава ў прамым сэнсе не кантралюе мастацтва. Падтрымка з боку ўлады магла б быць больш рацыянальнай і істотнай.

3: Я не захапляюся прагназаваньнем будучыні мастацтва і літаратуры. Мяркую, што ў далейшым на ўсе віды мастацтва яшчэ мацней будзе ўплываць імклівае разьвіцьцё новых тэхналёгій, у рэшце рэшт – штучны інтэлект. І ў выніку ці ня згубіць канчаткова мастацтва сваё «чалавечае аблічча»?

Пераклад з расейскае Сяргея Календы

Леў Навумаў

(расейскі пісьменьнік, драматург)

1: Безумоўна, цэнзура не патрэбная. Іншая справа, што мае месца парадокс: падцэнзурныя пэрыяды, як правіла, супадаюць з культурнымі ўзьлётамі, і гэта не выпадкова. Мастацтву патрэбная не цэнзура, але перашкоды, абмежаваньні, пераадоленьні. І мне падаецца, бесьперашкодна яно існаваць ужо ніколі ня зможа. Але ўнутраныя абмежаваньні – гэта нашмат лепшая падмога для творчасьці, чым зьнешняя цэнзура.

2: Я не магу сказаць, што кантралюе. У дадзены момант цэнтралізаванай цэнзуры ў сфэры мастацтва ў Расеі няма. Іншая справа – і гэта куды болей трывожна – яна часам узьнікае мясцова, але дадзенае пытаньне – тэма для асобнай размовы. Адначасова існуюць праграмы падтрымкі аўтараў, але яны, скажам проста, вельмі сьціплыя. Прычыны і таго, і іншага відавочныя: цяпер мастацтва ня грае ў грамадзка-палітычным жыць-ці Расеі ніякай прыкметнай ролі. Але я мушу дадаць, што ў гэтым пляне абстаноўка мяняецца літаральна на вачах.

3: Дадзенае пытаньне зьявілася разам з гісторыяй мастацтва і было заўжды актуальным. Але калі казаць непасрэдна пра літаратуру, і ў гэтым ёсьць яе выдатная якасьць, – глупства нават намагацца прадказаць. Пісьменства суправаджае чалавецтва на працягу істотнай часткі яго гісторыі, і яно заўжды магло зьдзівіць, прымусіць задумацца і дапамагчы адчуць сябе часткай чагосьці большага. Я ўпэўнены: калі людзі не зруйнуюць плянэту раней, то так яно й будзе.

Пераклад з расейскае Сяргея Календы

Томас Падхостнік

(нямецкі празаік)

1: Каб адказаць на гэтае пытаньне, трэба паставіць іншае: што азначае слова «цэнзура»?

Цэнзура ёсьць актам гвалту. Хтосьці або штосьці, маючы больш улады за творцаў мастацтва ці літаратуры, могуць зьмяніць твор або частку твору, выдаліць гэты твор або наогул цалкам зьнішчыць.

Бацькі наўрад ці павесяць у дзіцячым пакоі карціну, на якой яны зьбіваюць сваё дзіця. З большай ахвотай яны павесяць іншую: бацькі ідуць, трымаючы дзіця за руку, па залітай сонцам дарозе. Нават калі дзіця на гэтых карцінах будзе тое самае, іхны сын або іхная дачка.

Лічыцца, што гэта ў іх сілах: схаваць «дрэнную» карціну яшчэ да таго, як яна паўстане, папросту не зьбіваючы сваё дзіця.

Аднак відавочна, што ім не хапае на гэта сілаў, бо карціна ж усё роўна намаляваная.

Зыходзячы з гэтага, кожны літаратар і мастак ва ўсім сьвеце мае дачыненьне з цэнзурай – паказваючы або фармулюючы невыгодную для моцных гэтага сьвету праўду.

Зразумела, што цэнзура азначае выяўленьне свайго бясьсільля перад сьветам, бясьсільля арганізаваць сьвет такім чынам, каб ён быў выгодны для ўсіх.

Цэнзура прыхоўвае страх, што гэтая слабасьць улады зробіцца бачнай усім. Цэнзура цудоўна высьвечвае ўсе слабасьці – асобы, грамадзтва, веры або нейкай ідэі.

Вось жа, чым больш таталітарнай ёсьць верхавіна ўлады, чым больш інтэнсіўна яна спрабуе захаваць уражаньне сваёй моцы, тым выразьней яна паказвае нам уласнае бясьсільле.

Давайце яшчэ раз уявім сабе карціну: агромністыя бацькі цяжка ўзвышаюцца над дзіцём, такія бясконца вялікія ў сваёй уладзе, і плястыкавай запальнічкай, купленай у дыскаўнтэры (10 па кошце 9-ці) падпальваюць няшчасны аркушык паперы з маленькім малюнкам, які дзіця намалявала алоўкамі. Што можа быць больш моцным прыкладам бясьсільля, чым такі бездапаможны і абсалютна бязглузды ўчынак?

2: Вядома ж, у Нямеччыне ёсьць цэлы комплексны пакет мерапрыемстваў, накіраваных на падтрымку мастацтва і літаратуры. У параўнаньні з большасьцю іншых краін сьвету Нямеччына ў тым, што тычыцца падтрымкі мастацтва і літаратуры, – проста рай (з упэўненасьцю можна казаць, што ёй у гэтым сэнсе няма роўных у межах нашай Сонечнай сыстэмы і, хутчэй за ўсё, у межах вядомага нам Сусьвету).

Аднак почасту ў мяне ўзьнікаюць сумневы ў тым, што Адам і Ева былі людзьмі мастацтва.

Кантроль і падтрымка шчыльна зьвязаныя між сабой. Часам трэба саступаць у адным, каб патрабаваць у іншым.

3: Паняткі мастацтва/літаратура, будучыні і сучаснасьці цяжка разьдзяліць між сабой. Яны ўзаемна абумоўленыя і знаходзяцца ва ўзаемадзеяньні.

Мастацтва і літаратура мінулага дагэтуль уплываюць на нашае мысьленьне, ды зь іншага боку, шмат што мы ацэньваем сёньня ня так, як раней, а ў будучым станем разглядаць ня так, як сёньня. Я не магу сказаць, якая сіла тут дамінуе, рухае нас наперад і зьмяняе.

Некаторыя рэчы застаюцца, як мы бачым па мастацтве і літаратуры, іншыя зьнікаюць, таму што сам панятак мастацтва і літаратуры і погляд на тое, што гэта такое, зазналі шырокія зьмены.

Я пэўны, што ўсё тое, што мы сёньня лічым шматзначным, можа страціць усялякае значэньне, бо можа зьмяніцца сам чалавек. Але гэта не абавязкова будзе добры працэс.

Калі аднойчы прыйдзе дзень, у які, напрыклад, «Дон Кіхот» ужо ня будзе лічыцца творам мастацтва і літаратуры або тое самае здарыцца з творамі Кафкі і карцінамі Франсіска Гоя, – магчыма, у той дзень чалавек ужо ня будзе ўсьведамляць сябе чалавекам, ня будзе ўсьведамляць сябе як гома сапіенс: як чалавек разумны. Але я спадзяюся, што гэты працэс ня будзе таталітарным. А асобныя індывіды, якія здолеюць употай, недзе ў масе «не-людзей», закансэрваваць гэтыя веды, панясуць іх далей. Як сьвятло ў ліхтары, захінутае ад цемнаты.

Пераклад зь нямецкае Альгерда Бахарэвіча

Сяргей Календа
Мінкульт
2019

Проста нейкая фантастыка

Зьмест і тэматыка трэцяга «Мінкульту» — фантастыка!
Тая, што сталася нашай паўсядзённасьцю, і тая, якая цяпер ствараецца на падмурках сучаснага грамадзтва.

Што навокал мяняецца? Як будзе далей? Што мы можам адсачыць і прапанаваць зьмяніць? Папярэдзіць у сваіх апавяданьнях альбо параўнаць з тым, што ўжо адбылося, і мы ўжо дажываем у сваім пакаленьні «1984», і далей будзе толькі горш — невядома і адначасова вядома, бо літаратура, асабліва фантастыка, містыка, відзежы і прароцтвы, заўжды краналася таго, што павінна адбыцца, што мусіць існаваць тут і цяпер у космасе і павінна быць прамоўленым.

Фантастычны «Мінкульт» кранецца маладой фантастычнай літаратуры, параўнае і пакажа, як, што і навошта нам тут і цяпер пражыць, за чым варта сачыць і чаго — пазьбягаць.

2020-ы — складаны, год, які шмат чаго зьменіць у нашым жыцьці, і як калісьці Бакача стварыў «Дэкамерон», каб адцягнуць увагу ад пандэміі, так і з трэцім «Мінкультам»: тэксты пачалі зьбірацца акурат да сусьветнага карантыну, і цяпер надышоў час падтрымліваць літаратуру, як і агулам мастацтва, бо бяз гэтага нам у спадчыну можа застацца толькі грэчка, туалетная папера і мы, самі па сабе, злосныя і трывожныя. Варта памятаць: пасьля сярэднявечнай пандэміі прыйшло Адраджэньне. Новы нумар часопіса будзе фантастычны, месцамі страшны і містычны, але знойдзе, як адгукнуцца ў вашым сэрцы, галоўнае толькі быць адкрытым да Сусьвету і несьці дабро, якое нашмат мацнейшае за ўсе астатнія пачуцьці, але і самае складанае.

Зьмест нумару цікавы і непаўторны.

Мы працягваем друкаваць раман Уладзіслава Ахроменкі.
Апавяданьне Сяргея Балахонава пра дзіўныя здарэнні ў старым Гомелі і яго ваколіцах, натхнёнае народнай песьняй зь берагоў Сожа: «На ціхенькім Дунаю, Дунаю // перавоз дзеўка дзяржала, дзяржала».

Алесь Бычкоўскі напісаў пра тое, як на Зямлю ўпаў вялікі метэарыт, і не звычайны, а з палімернай арганікай, якая зараз жа прынялася перайначваць на свой лад усё прыроднае асяроддзе і людзей.
Адам Глобус распавёў містычныя гісторыі пра ўнівэрсам «Цэнтральны».
«Партыя Вайны» Андрэя Дзічэнкі — гэта дзіўная сумесь постпанку і альтэрнатыўнай рэальнасьці.

Героя Яўгена Казарцава, здаецца, не адпускае Лошыцкі парк.

Я, Сяргей Календа, паспрабаваўшы па-свойму асэнсаваць чацьвёрты Біблейскі Запавет, напісаў для часопіса апавяданьне пра дзіўныя стасункі ў адной сям’і, дзе ўсё здаецца звычайным, але насамарэч...
Галоўны герой Дзьмітрыя Калейчыка абсалютна ўпэўнены, што зямля плоская, і спрабуе гэта даказаць.

Гераіня Уладзіміра Садоўскага з нашых дзён трапляе ў час, калі ў Курапатах рыхтаваліся да расстрэлу інтэлігенцыі...

Тацьцяна Заміроўская напісала два апавяданьні, адно зь якіх пра тое, як магчыма згубіцца, сеўшы ў самалет, а другое — пра гульню ў воўка.
І напрыканцы ў часопісе надрукаваныя два апавяданьні ад Антося Ўласенкі: сумесь фэнтэзі і фантастыкі, што па-майстэрску інтэрпрэтуе «Хобіта», і падарожжы па плянэтах у бязьмежным космасе.

У сучасным культурным асяродзьдзі не хапае разнастайнай мастацкай прозы, дыскусіяў вакол літаратурнага працэсу, і таму нам усім неабходны новы, малады і амбітны праект — такі як «Мінкульт».
Для кожнага такое простае і звыклае слова «мінкульт» загучала гэтак па-рознаму.

Хтосьці ўбачыў тут тролінг бюракратыі, хтосьці сьціпла вырашыў, што гэты часопіс будзе банальна зьнішчаць высокую культуру, хтосьці абураўся, што часопіс займаецца прапагандай, але не сказаў, прапагандай чаго, а некаму падалося гэта ўсё нават абмежаваньнем беларускай прозы сталіцай: «Мінская культура».

Няхай будзе як мага больш цытаваньняў, прачытаньняў, дыскусіяў і проста добрай прозы, якую варта было б разьмясьціць на старонках новага часопісу.

А мы нагадаем — часопіс супраць цэнзуры, супраць любых камітэтаў, якія спрабуюць кантраляваць мастацтва.

Сяргей Календа
Мінкульт
2020