Валя жыў у Крутагор’і. Ад Мінска кіламетраў дваццаць – дваццаць пяць. Раней ён здымаў пакойчык у вёсцы Дупарава, дакладней у адным з пяці дамоў, якія засталіся пасля з’яўлення побач мікрараёна з такою ж назвай. Але матэрыяльныя цяжкасці (лёгкасцяў у яго пагатоў ніколі не было) змусілі пераехаць.

Электрычка адыходзіла праз паўгадзіны. Можна было сербануць гарбаты з нясмачным піражком з вакзальнага буфету. З чаго яны іх толькі робяць? Можа, як той жартаваў: «Вай, свежае мяса! Учора шчэ бегала, гаўкала».

У вагон, як заўсёды такой парой, не ўбіцца. І не дзіва. Са сталіцы дамоў ехалі тыя, без каго яна была б іншай, – рабочыя рукі, ногі й галовы. Адзік ледзь знайшоў месца збоку, каб апусціць хоць палову свайго тулава на лаву.

– Пластыр, пальчаткі, шкарпэткі. Пластыр, пальчаткі, шкарпэткі! Купляйце, нядорага.

Жанчына з нібыта заўсёдна прастуджаным і зычным голасам – жывая крама – актыўна рэкламавала тавар. Алкаш за спінай распавядаў сабутэльніку нешта з прыватнага жыцця, каля дзвярэй маці спрабавала супакоіць малое, якое раўло на ўвесь вагон. З рэпрадуктара пачуўся неразборлівы голас машыніста. Праз агульны гармідар і галас Адзік толькі выхапіў, што на некаторых станцыях цягнік не спыняецца, але дзе менавіта – недачуў. А людзей усё прыбаўлялася. У апошнюю хвіліну, як заўсёды, набіўся паўнюткі вагон. Хтосьці вёз на лецішча рассаду. Красавік жа і пятніца. «Вось чаму столькі народу! – сцяміў Адзік. – Дачы ж пайшлі ва ўсіх. Во што. Добра, хоць у нас нічога няма, бо тады хоць кладзіся й памірай на тых градах з перцамі і памідорамі».

– Можа, саступіце месца пажылой жэншчыне? – пачуў Адзік акурат над вухам. Над ім схілілася не старая яшчэ баба, гадоў пад пяцьдзясят, у ярка-бліскучай хустцы. Яна абапіралася на сумку-каляску, а вольнай рукой трымала вялізны пакунак.

Адзік устаў.

– Калі ласка.

Стаяць было цесна і няўтульна, таму ён рэціраваўся ў суседні вагон. Там людзей аказалася не так шмат. Былі нават вольныя месцы. Ён апусціўся на першае, якое знайшоў. Па дыяганалі ад яго сядзеў цыган з падбітым вокам і чорнымі густымі вусамі. Адзік зірнуў на яго. Той усміхнуўся, выскаліўшы жаўтавата-шэрыя зубы.

– Далёка едзеш? – запытаў ён раптам.

– Ды не, а што?

– Нічога. Дай руку.

Адзік насцярожыўся і сцяўся.

– Ды не бойся, мы сёння за так гадаем, грошы не бяром. Божы дзень. Дай гляну.

Адзік нерашуча працягнуў далонь.

Смугляк уважліва разглядаў лініі на левай руцэ, потым зірнуў на правую, на абедзве і прамовіў:

– Ну што, жыць будзеш доўга, шчасліва. Дзетак у цябе трое, больш не будзе. Досыць. Хаця гэтых выгадуй. Пабагацееш, калі старым будзеш, а пакуль – жыві, не думай ні пра што. Кахай жанчын, пі віно, сяброў не забывай. Бо сяброў сам выбіраеш. Памятай.

– Забудзеш іх, ага… Як жа ж… Тут сябе хутчэй забудзеш. Да іх і еду.

«Станцыя Энергетык», – прагучала зверху.

– А што, Крутагор’е ўжо праехалі? – расхваляваўся Адзік.

– Дык не спыняецца яна там. Машыніст жа ж яшчэ ў Мінску гаварыў.

– А каб цябе! – Адзік імгненна падскочыў, балазе сядзеў у канцы вагона, і апынуўся на пероне.

– Цьху ты, – вылаяўся ён, – давядзецца пешкі. Ну, Валя!

Давядзецца ісці праз лес. Кіламетраў з пяць. Дарога была шырокай, Адзік нават сустрэў пару машын. Толькі на пачатку восьмай ён датупаў да Валінай хаты. Пагрукаў. Трошкі пастаяў. Штурхануў дзверы. Незачыненыя. З чаго? Святло не гарэла.

– Валя! – гукнуў Адзік. – Ты дзе?

– Тут, – пачуўся нечакана ахрыплы цяжкі голас з пакоя насупраць. Валя прамармытаў яшчэ нешта няўцямнае. Адчувалася, што ён быў на падпітку.

– Дзе цябе чэрці носяць, Адольф? Так нядоўга і капыты атрэсці. Прынёс?

– Чаго?

– Ну пляшку прынёс, кажу? Бачыш, херова мне. Башка гудзе. Дый добра б адзначыць дзень народзінаў твайго цёзкі.

– Якога?

– Ну ты даеш! Такіх людзей трэба ведаць. Гітлера, канешне ж.

– Не ведаў і ведаць не хачу.

– Шкада. Ну добра. Значыць, не ўзяў?

– Ты ж знаеш, я год як у завязцы.

– Ай, у зас…цы ты. Хоць чарку за тыдзень не кульнуць, гэта ж, ну... Адно слова – дурань.

– Дык ты мяне паклікаў, каб я табе гарэлку прывёз? – абурыўся Адзік.

– Ой, ну вось толькі не трэба гэтых папрокаў. Цябе паўгода не дазвацца. Увесь час толькі і сядзіш у сваім Мінску, – Валя зрабіў акцэнт на апошнім слове. – А на сяброў забіваеш. Як гэта называецца? З табою ж пагаварыць немагчыма толкам. У сацсетках ты не з’яўляешся, пазваню – скідваеш альбо абяцаеш ператэліць і маўчыш. Кудысьці бяжыш, ляціш, а я тут падыхаю без гутаркі.

– Дык вось у чым рэч. Паразмаўляць яму няма з кім. Я-то думаў, сапраўды канаеш. А нічога, што я адклаў усе справы, вырваўся да цябе, цёгся гадзіну па лесе з электрычкі. А яму пахмяліцца трэба. Бедненькі-гаротненькі! Памірае ён! Свіння ты, Валя!

– Дык скаканеш у магаз? На, – ён адлічыў пяць рублёў, – на клімавіцкую хопіць.

– Ды пайшоў ты! Алката, – Адзік выйшаў, пляснуўшы дзвярыма. Шкельцы ў вокнах жаласліва прастагналі на развітанне.

У панядзелак Адольф збіраўся на работу і разважаў, што яшчэ трэба ўзяць з сабою. Кітайская смартфонная класіка перапыніла ягоныя думкі. Тэлефанавала Валева маці.

– Слухаю, – адказаў Адзік.

– Адзічка, гэта Джульета Іванаўна. Добрай раніцы.

– Добрай раніцы. Штосьці здарылася?

– Здарылася. Валя памёр.

– Як?! – Адзік ледзь утрымаў слухаўку. – Мы ж бачыліся ў пятніцу.

– Ну вось, а назаўтра яго не стала.

– А чаму, што адбылося?

– Я ў суботу рана з начной прыйшла, а ён ляжыць ужо халодны. Лекары сказалі – сэрца. А яшчэ гаварылі, што каб выпіў учасна, то жывы застаўся б. Сёння пахаванне. У райцэнтры. Ну ты ведаеш. А другой. Зможаш?

Адзік не ведаў, што адказаць. Па-першае таму, што не чакаў такога павароту, а па-другое, сёння роўна ў дзве гадзіны ён кроў з носу мусіў быць на працоўнай нарадзе. І адпрасіцца аніяк не выпадала. Смерць блізкага сябра не была для гэтага прычынай.

– Ой, ведаеце, Джульета Іванаўна, у мяне сёння вельмі важная сустрэча, акурат такой парой. Таму не атрымаецца, даруйце. Я ўжо не паспею нічога адмяніць. Прыміце мае спачуванні.

– Я ведаю, вы апошнім часам мала бачыліся, ды й з Валем цяжкавата было размаўляць, але не думала, што вы настолькі аддаліліся адзін ад аднаго. Што ж, не дык не. Бывай, Адзік.

Адольф яшчэ пару секунд слухаў кароткі зумер, пасля націснуў чырвоную клавішу на экранчыку і паклаў тэлефон на стол.

Чарга перад кабінетам тэрапеўта заканчвалася на другім канцы калідора. Пашанцавала, што лекар папаўся нармальны, усяго за пяць баксаў выпісаў бальнічны. Начальнік, вядома, непрыемна здзівіўся і папярэдзіў, каб не больш за тры дні, бо работы да халеры.

Адзіку больш і не трэба было. А палове на другую ён ускочыў у электрычку. На адной са станцый прастаялі хвілін з дзесяць, чакаючы цягніка, які так і не прайшоў. На пахаванне ён спазніўся.

– А, Адзік, прыехаў-такі. А як жа твая нарада? – здзівілася Валева маці.

– Не будзе. Прабачце, не паспеў, электрычка затрымалася.

– Ну, хадзі, калі прыйшоў, за стол.

Пасля хаўтур Джульета Іванаўна сказала:

– Характар у яго быў няпросты. І лад жыцця ён сабе абраў, мякка кажучы, не самы прыстойны. Але мёртвых толькі дурні судзяць. Няма чалавека. Валя вельмі сумаваў тут. Цяжка яму было. Ты адзін у яго застаўся з сяброў. Цягаліся, вядома, розныя булдосы, калі ў яго грошы з’яўляліся. Я спрабавала неяк паўшчуваць, дык ён табе. Знікне на тыдзень куды, тэлефон не бярэ. Дык я ўжо і перастала. Хай лепш дома, чым пад плотам. Вох, гора маё горкае ды бяда! – застагнала жанчына і пачала захліпацца.

Адзік узяў яе за плечы. Праз колькі хвілін яна супакоілася, уздыхнула і прамовіла:

– Хадзем, я тут знайшла нешта. Думаю, табе будзе цікава.

Яны ўвайшлі ў хату, Джульета Іванаўна выняла з шуфляды запэцканы, пажаўцелы ад часу агульны сшытак.

– Пачытай. Учора рэчы перабірала, і вось. Тут Валевы вершы. Ён іх нікому не паказваў, нават мне.

Адзік асцярожна ўзяў сшытак і пагартаў.

– Вазьмі на памяць. Хай будзе. Не хачу, каб ён проста ляжаў. Я вершаў не разумею, ніколі не разумела. А ты ж цікавіўся паэзіяй, я ведаю.

– Дзякуй, пачытаю абавязкова. Але мне час. Трэба дамоў.

– Мо застанешся? Куды ты цёмначы пойдзеш?

– Ды не. Яшчэ не так позна. Паспею на дзевяцігадзінную. Паеду. Трымайцеся. Да пабачэння.

Жанчына нічога не адказала. Толькі моўчкі праводзіла госця поглядам.

На пероне нікога не было. Электрычка праз дзесяць хвілін. Давялося мерыць крокамі платформу. Чарговы раз, калі Адзік праходзіў міма калоны, заўважыў варушэнне ў цемры і пайшоў у той бок. На яго жаласліва пазіралі вочкі-гузікі. Чарнявы, з паджарынамі, шчанюк пераступаў з лапкі на лапку і віхляў хвастом. Мужчына пакапаўся ў пакунку, які яму сабрала ў дарогу Валева маці, і намацаў кілбасу, адламаў кавалачак і даў сабачку. Той, відаць, даўно нічога не еў, бо праз колькі хвілін ад яе і хвосціка не засталося. Рэйкі загулі, і неўзабаве вялізны ліхтар электрычкі асвятліў станцыю.

– Ну, бывай, прыяцель, – развітаўся Адзік з новым знаёмым і накіраваўся ў бок вагона.

Шчанюк забрахаў і пабег следам. Адзік ужо быў узяўся за парэнчы, але азірнуўся і схапіў сабаку за хіб.

– Дурненькі, ты ж мог пад цягнік трапіць. Што ж мне з табою рабіць? Ну, давай тады сябраваць, Дружок.

Шчанюк паглядзеў на новага гаспадара і смачна лізнуў яго ў нос.